METAFORY W PRACY TRENERA I COACHA

Opowieści mogą być potężnymi narzędziami zmian. Funkcjonują bowiem jednocześnie na wielu poziomach – tak powierzchownych jak  i ukrytych. W naturalny sposób są też pomocne  w uczeniu się i jest to fakt dotyczący wszelkich społeczności oraz kultur ludzkich.

Prof. Monika Kostera

Pamiętacie jak w dzieciństwie z wypiekami na twarzy i błyszczącymi oczami słuchaliście opowiadanych przez rodziców czy dziadków bajek? A nocne opowieści przy ognisku? Komunikacja metaforyczna jest częścią naszej kultury. Główną jej zaletą w porównaniu z komunikacją bezpośrednią jest większa skuteczność. Dobra historia, umiejętnie opowiedziana, może poruszyć wyobraźnię słuchacza i skierować jego myśli i działania na tory, których dotąd nie brał pod uwagę. Dlatego tak chętnie stosują ją w swojej pracy terapeuci, coach'owie i trenerzy.
 

 Zdaniem G. Lakoffa i M. Johnsona istotą metafory jest zrozumienie i postrzeganie jednej rzeczy za pomocą innej. Metafory tym bardziej zapadają w świadomość im bardziej ich ukryte przesłanie przemawia do wrażliwości człowieka. Z uwagi na ich znamienny wpływ na procesy nieświadome są skuteczne dzięki ominięciu filtrów racjonalnego myślenia. Dwuznaczności, wieloznaczności zawarte w metaforach mogą sprawić, że staną się one alternatywami wyboru nowych, bardziej korzystnych zmian wprowadzonych w życie, eliminując stare zachowania.

Opowieści  z dużym sukcesem wykorzystywane są w szkoleniach i coachingu. Mogą się  stać skutecznym narzędziem zarówno komunikacji wewnętrznej (szkolenia, elearning, intranet), jak i komunikacji zewnętrznej (newsletter, materiały video). Treści przekazywane w tej formie mogą mieć znaczący wpływ nie tylko na efektywność komunikacji, ale także na siłę przekazu.

Słuchając w trakcie szkolenia opowiedzianą przez trenera opowieść uczestnik może poczuć i zobaczyć przekazywaną mu informację. Dobrze opowiedziana historia pozwala słuchaczowi wizualizować sobie przekazywane fakty i powiązać je z emocjami, a w takim zestawieniu mózg łatwiej zapamiętuje.  Dzieje się tak dlatego, że podczas słuchania opowiadania pracują obie półkule naszego czaszkowego komputera. Prawą, która odpowiedzialna jest za marzenia, kreatywność, wyobraźnię, kolory i muzykę, oraz lewą - odpowiedzialną za umiejętność interpretowania słowa pisanego, liniowego myślenia i liczenia. Opowiadający i słuchający historii aktywizują obydwie półkule swoich mózgów przetwarzając słuchane sekwencje słów i wydarzeń wyobrażając sobie kolejne sceny, tym samym stymulując kreatywność oraz łatwiej zapamiętując przekazywane treści dzięki temu, że informacje są skonkretyzowane, ustrukturyzowane i przygotowane do łatwiejszej asymilacji.

Dlaczego informacje przekazywana poprzez opowieści łatwiej zapamiętujemy?

Próby rozszyfrowania mechanizmów zapamiętywania mają już dość długą historię. Niepodważalnym faktem jest jednak to, że opowiadanie jest łatwiejsze do zapamiętania. Psychologowie są zgodni, że sposoby zapamiętywania najefektywniej realizowane są, gdy:

- elementy do zapamiętania możemy ułożyć w jakimś porządku, lub według wzoru, 

- nasza wyobraźnia i emocje są pobudzone, 

- możemy łączyć ze sobą naturalne dla nas połączenia pomiędzy ideami, 

- informacja wpływa mocno nasze zmysły, najlepiej wszystkie. 

Biorąc pod uwagę te czynniki nasz mózg łatwo zapamięta opowiadania, które będą charakteryzowały się  uporządkowaną strukturą, ważne fragmenty czy słowa kluczowe będą się powtarzały co najmniej kilkukrotnie, a cała historia będzie miała punkt kulminacyjny. Ma to bardzo istotne znaczenie dla projektowania szkoleń i samego ich prowadzenia. Jeśli chcemy wykorzystać w nich to skuteczne narzędzie musimy pamiętać o tym, że używając w opowiadaniu anegdot, postaci, scen i zwrotów akcji, tym łatwiej informacje będą przyswajane.

Rola emocji

Bazując  na emocjach słuchaczy odwołujemy  się do działania systemu limbicznego, który właśnie za emocje odpowiada, a położony jest w sąsiedztwie obszaru odpowiedzialnego za zapamiętywanie informacji. Pobudzanie emocji, powoduje więc aktywizację systemu limbicznego, a co za tym idzie lepsze ukrwienie danego obszaru, w efekcie którego zapamiętywanie jest efektywniejsze - dla uczącego znaczy to mniej więcej tyle, że zapamiętuje szybciej i na dłużej.

Ważne jest więc, aby pobudzać wyobraźnię i wpływać na emocje (kończąc pozytywnym), bo skutkuje to łatwiejszym zapamiętywaniem. Oprócz tego "żyli długo i szczęśliwie" jest bardzo skutecznym odwołaniem do dzieciństwa, a co za tym idzie przynajmniej częściowym odtworzeniem stanu ciekawości i kreatywności, która u dzieci jest motorem napędowym rozwoju. Wykorzystanie opowiadania może być doskonałym wprowadzeniem do zadań wymagających kreatywności, a realizowanych np. za pomocą burzy mózgów, czy tworzenia map myśli, których podstawą działania jest wykorzystywanie skojarzeń, wizualizacja i łączenie informacji.

Dobrze opowiedziana historia pozwala wprowadzić słuchaczy w stan naturalnego transu w jakim wpadamy na przykład wpatrując się w szybę w trakcie jazdy pociągiem. Słuchanie opowiadania jest więc naturalnym narzędziem wyciszania ludzkiego mózgu i ciała wprowadzając je w stan relaksu, spokoju i braku zagrożenia. Dzieje się tak dlatego, że w trakcie słuchania jakiejś historii aktywności mózgu związane ze świadomością są wyhamowane, a aktywność przeniesiona jest na słuchanie i wyobrażanie sobie kolejnych scen i sytuacji, a także poszukiwanie wniosków i morału. 

Margaret Parking, autorka książki "Tales for Trainers: Using Stories and Methaphors to Facilitate Learning" napomina o konieczności przemyślanego wykorzystywania  opowieści w trakcie szkoleń. Autorka radzi, aby za każdym razem odpowiedziec sobie na następujące pytania:

1. Co chcę osiągnąć poprzez zastosowanie konkretnej historii w szkoleniu:

 - inspiracja,

 - edukowanie na przykładzie,

 - zobrazowanie sytuacji,

 - stymulowanie kreatywności,

 - zrelaksowanie uczestników. 

2. Czy opowiadanie historii pasuje do tematu szkolenia i kultury organizacyjnej?

3. Czy opowiadanie może urazić kogokolwiek w grupie? 

4. Jaka historyjka będzie najodpowiedniejsza?

 - osobista anegdota, 

 - historyjka zakorzeniona w danej kulturze, 

 - bajka, 

 - dowcip, 

 - mit korporacyjny, 

 - legenda miejska

5. Jaką informację chcę przekazać poprzez opowiadanie?

6. Czy przenośnie, których chcę użyć są oczywiste, jasne i nie ma możliwości błędnej interpretacji?

7. Jakich dodatkowych elementów można użyć w celu wizualizacji opowiadania?

8. Jakiej reakcji oczekujesz?

9. Kiedy dokładnie będzie czas na opowiadanie?

Opowieść - metafora słowna - nie jest jedynym wykorzystywanym przez trenera czy coacha rodzajem metafory. Wykorzystujemy także obrazy i metafory graficzne oraz metaforyczne przedmioty i zadania.

Jeśli chcesz nauczyć się stosowania niedyrektywnej, metaforycznej  komunikacji zapraszam na szkolenie „Metafory i przypowieści w pracy coacha”. 
http://www.szkolenia-dla-trenerow.pl/coach_-_szkolenia.html
Już niedługo pojawi się to szkolenie w wersji dla trenerów.